Pedagog i pasja

 Zapraszam do zapoznania się z poniższym tekstem, który powstał co prawda już jakiś czas temu, niestety na dzień dzisiejszy niewiele się zmieniło. Rodzina ewoluuje wraz ze zmianami społecznymi, kulturowymi, uwarunkowaniami ekonomicznymi i rozwojem technologicznym. Dynamika naszego życia przyprawia nas często wręcz o zawrót głowy, czy zwolnimy- niektórzy mają teraz możliwość dokonania takiego wyboru.

O rodzinie, w której często są burze i sztormy, a mimo to istnieje...

Z Biuletynu " Resocjalizacja", autor: Marta Stokowska 

„Przemoc to siła przemieniania. Zmienia człowieka w kreaturę, w jęczący kłębek strachu, w rozbolałe ciało. (…) Ale to nie wszystko. Ciało jest nie tylko częścią człowieka, lecz także jego ośrodkiem dyspozycyjnym. Dlatego okaleczenia fizyczne dotyczy też duszy i ducha, samego człowieka i jego egzystencji społecznej.” 

Wolfgang Sofsky 

Rodzina…ona ,on, ono… 

Rodzina jako podstawowa komórka społeczna, ale również jako świat, w którym kształtujemy siebie i innych podobnych nam. Rodzina daje nam siłę, pozwala na podejmowanie wyzwań, daje oparcie i pozwala na bezpieczne schronienie. Tylko, czy zawsze tak jest? Niestety w wielu przypadkach rodzina staje się swoistym więzieniem, w którym dochodzi do aktów przemocy. Taka rodzina rani i pozbawia poczucia własnej wartości, odbiera możliwość rozwoju dając w zamian strach przed kolejną napaścią osoby przecież nam bliskiej. Powyższe rozważania dały przyczynek do napisania poniższego tekstu. Jest to jedynie mały wycinek naszej rzeczywistości, oparty na rozważaniach teoretycznych oraz przeprowadzonych badaniach TNS OBOP. Stereotypy i uprzedzenia jakie żywimy wobec siebie i postaw innych uwidoczniły się w powyższych badaniach. Nie podjęłam się opisu objawów przemocy domowej oraz wyróżnienia szczegółów dotyczących charakterystyki poszczególnych form jej występowania, ponieważ nie było to moim celem. 

Pojęcie rodziny. Zagadnienia ogólne. 

„Rodzina jest środowiskiem o podstawowym znaczeniu dla jakości funkcjonowania psychologicznego ludzi i dla ich rozwoju osobistego.” (J. Mellibruda 2000, s. 750-751), natomiast poznawanie rodziny w ujęciu pedagogicznym jest to: „przede wszystkim rozpoznanie jakości środowiska wychowawczego, które rodzina tworzy” (E. Jarosz 2009, s. 156). Rodzina jest przedmiotem dociekań wielu dyscyplin naukowych, co znajduje odzwierciedlenie w najczęściej spotykanych określeniach dotyczących rodziny. W zależności od kontekstu rozważań charakteryzuje się ją jako: żywy organizm, układ stosunków interpersonalnych, podstawowe środowisko wychowawcze, małą grupę społeczną, komórkę społeczno-ekonomiczną itp.” (S. Waszczak 1995, s. 19). Rodziny istnieją we wszystkich społecznościach ludzkich, aby zapewnić przetrwanie gatunku poprzez spłodzenie i właściwe wychowanie swoich potomków. Wydaje się, że nie ma drugiej takiej instytucji, która w tak rozległy i zindywidualizowany sposób zapewniłaby opiekę każdemu członkowi rodziny również ekonomiczną (L. Frąckiewicz 1999, s. 22). Z historycznego punktu widzenia rodzina to najstarsza i najczęściej występująca forma życia społecznego bez względu na istniejące uwarunkowania kulturowe (S. Koniński 1989, s. 161). Rodzina stanowi, więc podstawę istnienia społeczeństwa. Rodzinę traktuje się jako instytucję społeczną, grupę o charakterze pierwotnym, podstawowym. Rodzina odgrywała i nadal odgrywa doniosłą rolę w procesach socjalizacyjno – wychowawczych stwarzając optymalne warunki życiowego funkcjonowania ludzi również w pozarodzinnych, ważnych dla społeczeństwa rolach (S. Waszczak 1995, s. 162). Prawidłowe funkcjonowanie społeczeństwa i prawidłowe funkcjonowanie rodzin żyjących w tym społeczeństwie są ze sobą integralnie związane (Z. Tyszka 1976, s. 5). Natomiast „najważniejszą cechą rodziny jako grupy pierwotnej, jest więź uczuciowa łącząca jej członków” (B. Baran 1981, s. 6). Zdaniem J. Maciaszkowej wyodrębnienie funkcji rodziny wiąże się z podkreśleniem jej instytucjonalnego charakteru. Kiedy natomiast spostrzegamy ją jako grupę społeczną, wówczas szczególną uwagę zwracamy na więzi zarówno wewnątrz rodziny, jak i z otoczeniem społecznym (S. Waszczak 1995, s. 25). Z. Tyszka uważa, że można wyróżnić dziesięć podstawowych rodzajów więzi: opiekuńczą, krwi, seksualną, kontrolną, klasową, socjalizacyjno-wychowawczą, kulturalna, ekonomiczną, towarzyską, emocjonalną (S. Waszczak 1995, s. 26).                                                                                                                      

Rodzina zdrowa a rodzina dysfunkcyjna. 

Pełne zrozumienie funkcjonowania rodziny dbającej o dobrobyt swych członków, możemy osiągnąć jedynie poprzez zbadanie struktury rodziny, jej dynamiki oraz całego kontekstu, w którym jest osadzona (B. Robinson, L. Rhoden 2000, s. 9). ”Funkcjonalna, zdrowa rodzina jest zdrową glebą, na której jej członkowie mogą wyrosnąć na dojrzałe istoty ludzkie.” (B. Robinson, L. Rhoden 2000, s. 9). Ma ona następujące cechy: zabezpiecza przetrwanie i rozwój; zaspokaja potrzeby emocjonalne swoich członków. Potrzeby te obejmują znalezienie równowagi pomiędzy autonomią i zależnością oraz nauką zachowań społecznych i seksualnych; zapewnia rozwój i wzrastanie każdego członka, w tym także rodziców; jest miejscem, gdzie rozwija się poczucie własnego „ja”; jest podstawową „jednostką socjalizacji” i ma decydujące znaczenie dla przetrwania społeczeństwa (M. Prajsner 2002, s. 19-20). Członkowie rodziny tworzą układ, na który można spojrzeć jak na system a wzajemne oddziaływanie na siebie poszczególnych elementów, czyli członków rodziny powoduje funkcjonowanie systemu. W rodzinie zdrowej relacje pomiędzy małżonkami są równoległe oraz dwukierunkowe, oparte na wspólnych ustaleniach dotyczących podziału obowiązków i sposobu wychowywania dzieci, czyli są współodpowiedzialni za całą rodzinę i związek małżeński (M. Prajsner 2002, s. 19-20). Rodzice roztaczają „parasol ochronny” nad swoimi dziećmi dając im poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, ustalają jasne reguły i czytelny przekaz, co jest dobre a co złe. Dzięki temu dzieci mają doskonałe warunki do rozpoczęcia życia w społeczeństwie, a dom jest miejscem, gdzie dziecko czuje się bezpiecznie, jest azylem. Każdy w rodzinie jest elementem systemu. „Jednostka wpływa na funkcjonowanie całego układu, natomiast to, w jaki sposób funkcjonuje dany układ wpływa na zachowanie poszczególnych elementów.” (M. Prajsner 2002, s. 19-20). Rodzina jest systemem, więc zaburzone funkcjonowanie  jednego z jej członków uderza w cały jej system rodzinny, wtedy możemy mówić o dysfunkcjonalności takiej rodziny. Sama dysfunkcja oznacza, więc zaburzenie komunikacyjne w rodzinie, np.: brak akceptacji na wyrażanie emocji. Zaburzenie strukturalne rodziny, np.: zamiana ról, dzieci są rodzicami, rodzice dziećmi, centralną postacią jest rodzic będący źródłem dysfunkcji (alkoholik, sprawca przemocy itd.). Może to też być zaburzenie własnych granic, np.: niesprzeciwianie się przemocy, brak zaufania do wszystkich ludzi, życie w ukryciu, w tajemnicy przed światem. Także zaburzenie granic pomiędzy poszczególnymi osobami w rodzinie, np.: nieuszanowanie czyjejś intymności, uczuć i poglądów. Stosowanie destrukcyjnych mechanizmów obronnych, jak wchodzenie w role-strategie radzenia sobie z zachowaniem, które jest źródłem owej dysfunkcji. Ogólnie można powiedzieć, że rodzina dysfunkcyjna to taka, w której stosunki pomiędzy członkami rodziny opierają się na charakterystycznych regułach takich jak kontrola, perfekcjonizm, oskarżenie, zaprzeczenie, milczenie, iluzja, niedokończenie oraz brak zaufania (M. Prajsner 2002, s. 20-29).